Het vampierschap viert hoogtijdagen. Blade baant zijn weg voor een tweede keer door een niet aflatende reeks bloedzuigers, Anne Rice’s Queen of the Damned toont de bevallige Aaliyah in haar zwanenzang en binnenkort verschijnt Kathryn Bigelow’s vampieren road movie Near Dark op DVD. Vampieren zijn weer in, terug van weggeweest. Maar zijn ze eigenlijk wel weggeweest? Feitelijk niet want vampieren lopen als een bloedrode draad door de filmgeschiedenis, van de vroegste beginjaren met Nosferatu tot en met de hedendaagse film.
In de loop der jaren zijn er heel wat tanden in nekken verdwenen met als hoogtepunten de werken met Bela Lugosi en de Hammerfilms met Christopher Lee, beiden in de huid van de niet kapot te krijgen graaf Dracula. Maar het bloed is niet voorbehouden aan de dorstige graaf. Vampieren zijn er in alle vormen en maten, geslachten en zelfs honden (Zoltan, Hound of Dracula)
In 1998 verklaarde regisseur Tim Burton in een interview met TV Guide dat zijn favoriete film aller tijden toch wel Mario Bava’s La Maschera del Demonio is. Dat klinkt niet vreemd uit de mond van een filmmaker wiens eigen donkere visie het toonbeeld is van ‘Gothic Cinema’ en daardoor niet misstaan zou hebben in de beginjaren van de film. Burton’s werk schittert in diepe contrasten en in Sleepy Hollow maakt hij zoveel gebruik van donkere kleuren en tinten dat de film op de grens van zwart/wit balanceert.
Mario Bava’s La Maschera del Demonio (ofwel The Mask of Satan ofwel Black Sunday, de onverklaarbare titel die American International Pictures er aan gaf voor de Amerikaanse release) uit 1960 is Bava’s beste werk. Gefilmd in prachtig zwart wit schotelt hij een staaltje cinema voor waarbij James Whale zijn vingers zou aflikken. Dat de film in zwart wit gefilmd werd is overigens maar goed ook. In kleur was de film voor het overgrote deel van het publiek in 1960 absoluut te schokkend geweest. Dezelfde overweging die Alfred Hitchcock in hetzelfde jaar zijn Psycho in zwart wit deed uitbrengen. Bava maakte met La Maschera del Demonio in 1960 zijn officiële debuut. Hij had er al enige producties op zitten als cinematograaf maar verscheen vaak niet op de titelrol van die films.
Mario Bava (1914-1980)
Mario Bava heeft zijn hele leven met het medium film te maken gehad. Zijn vader Eugenio was cameraman en ontwerper van speciale effecten. De jonge Mario wilde eigenlijk kunstschilder worden maar onder invloed van zijn vader koos hij toch voor het vak van cameraman. In de jaren dertig begon Mario Bava, aanvankelijk in samenwerking met zijn vader, aan films te werken. Twintig jaar later was hij uitgegroeid tot een autoriteit binnen de Italiaanse cinema en stond bekend om zijn innovatieve belichtingstechnieken en speciale effecten die hij doorgaans tegen zeer lage kosten wist te realiseren.
In 1959 kreeg Bava, na enige invalsklussen, de kans om zijn eerste eigen film te regisseren maar wel met de boodschap dat de film niet teveel mocht kosten. Geïnspireerd door Terence Fisher’s Dracula uit 1958 voor de Hammer Studios wilde ook Bava zich wagen aan het horrorgenre waar hij enige jaren daarvoor nog helemaal niet zoveel in zag. Het resultaat werd La Maschera del Demonio die zowel door het publiek als de critici lovend werd ontvangen. Een klassieker was geboren. De kracht waarmee Bava zijn werk aan het publiek toonde werd een belangrijke inspiratiebron voor navolgers en ook nu duiden regisseurs als Martin Scorsese en Quentin Tarantino hem als een van de invloedrijkste regisseurs uit de filmgeschiedenis. En dan te bedenken dat Bava zelf altijd grote twijfels had bij zijn werk. Die twijfels waren er niet bij filmmakers als Dario Argento, Lucio Fulci en John Carpenter die duidelijk beïnvloedt zijn door Bava. Vreemd genoeg is Bava’s werkelijke faam pas na zijn dood gekomen. Tijdens zijn leven bleef hij relatief onbekend. Op 25 april 1980 overleed Mario Bava op 65-jarige leeftijd aan de gevolgen van een hartaanval. Drie dagen later overleed ook Alfred Hitchcock. Twee filmmakers die beiden in 1960 hun beste en invloedrijkste werk neer hadden gezet.
La Maschera del Demonio
Prinses Asa Vajda, een rol van de Britse actrice Barbara Steele, wordt in de zeventiende eeuw door haar eigen broer op de brandstapel gegooid op beschuldiging van Satanisme. Alvorens ze een bronzen masker met pinnen in haar gezicht geslagen krijgt om haar geen kans tot wederopstanding te geven spreekt ze een vloek uit. Een hevige onweersbui voorkomt dat Asa’s lichaam verbrandt en ze wordt in een mausoleum begraven.
Twee eeuwen later arriveren twee artsen in het gebied waar Asa rust. Adrej Gorobe (John Richardson) en Tomas Kruvajan (Andrea Checci) zijn op weg naar een conventie en stoppen onderweg om even op adem te komen. Ze ontdekken de oude crypte met de sarcofaag van Asa die door een venster te zien is, althans haar masker. Uit nieuwsgierigheid verschuiven ze de stenen plaat waarop een kruis staat dat Asa moet bedwingen. Als een van de twee zich snijdt zet zijn bloed de wederopstandig van Asa in gang. En zij heeft nog een stevig appeltje te schillen met haar eigen nakomelingen. Asa haalt haar handlanger Javutich ook uit zijn graf en samen beginnen ze een ware terreur met als doel de teloorgang van de familie Vajda. Een van de beide artsen heeft inmiddels zijn zinnen gezet op bevallige Katja Vajda, die sprekend lijkt op Asa.
La Maschera del Demonio is volgens de titelrol gebaseerd Nikolai Gogol’s De Vij. Een kort verhaal uit 1835 waarin een man wacht bij de crypte van zijn geliefde totdat ze opstaat uit de dood. Van Gogol’s verhaal is weinig overgebleven in Bava’s film. Wat ook opvallend is aan La Maschera is dat er nagenoeg geen traditionele vampierhandelingen inzitten, zoals het beroemde bijten in de halsslagader. Asa is een heks en vampier maar we zien haar vampierkant slechts even aangestipt. De angst voor kruissymbolen en de hypnotiserende krachten van de vampieren is wel vertegenwoordigd.
Zoals gezegd filmde Bava zijn film in zwart wit draaien om de sfeer van de oude Universal horrorfilms als Frankenstein en Bride of Frankenstein te creëren. Oude kastelen, spookachtige bossen, in halfschaduw gehulde gezichten en een krachtige soundtrack van Roberto Nicolosi laten Bava’s werk enerzijds nauw aansluiten bij de klassieken uit de jaren twintig en dertig. Anderzijds goot Bava er een flinke dosis horror en erotiek bij in de stijl van de Hammerstudios en toonde speciale effecten die ook nu nog hun werking niet missen. Met name het kleine expressieve gezicht van horrorkoningin Barbara Steele met de (te) grote ogen en het ravenzwarte haar werken in het zwart wit contrast dubbel zo sterk.
Barbara Steele, the Long Hair of Death
Een gezicht als dat Barbara Steele (1937) is onvergetelijk. Maar vraag een willekeurige filmliefhebber in welke films ze te zien was en het antwoord laat waarschijnlijk wel even op zich wachten. Douglas Brode weet het in zijn boek “The Films of the Sixties” naar aanleiding van haar optreden in The Pit and the Pendulum mooi te verwoorden: “Barbara Steele looked like one of those seductive vampire women in Hammer horror films without even putting on any makeup. As much a natural for the horror genre as Mr. [Vincent] Price, she here incarnated a lustful creature who, at the end, gets her just desserts by being locked in an iron maiden until she dies of starvation. It was a fitting end for her character; unfortunately, though, Ms. Steele never received the classic roles in creepy films, and her obvious talents at terrifying viewers with a scariness combined with sexuality was sadly wasted.”
Het hoogtepunt van Steele’s carrière lag in de jaren zestig. Ze maakte zo’n 21 films en dat ook nog eens geconcentreerd in de periode 1960-1966. De bekendste uit die reeks zijn zeker het Italiaanse La Maschera del Demonio en de Roger Cormanproductie The Pit and the Pendulum (waarvoor haar stem vreemd genoeg door een ander werd ingesproken)
Na de jaren zestig bleef Steele nog met enige regelmaat optreden in films maar altijd in stereotype rollen of exploitatiefilms. In Caged Heat uit 1974 van Jonathan Demme was ze een sadistische en lesbische gevangenenbewaarder, in David Cronenberg’s Shivers uit 1975 gaf ze via (alweer) een lesbische kus een vreselijke parasiet door en in Joe Dante’s Piranha uit 1978 trad ze op als een roekeloze wetenschapster.
Het was Steele’s uitzonderlijke verschijning die haar geschikt maakte voor de wat vreemdere cinema en typecasting was haar dan ook niet vreemd. Danny Peary omschreef haar in zijn boek Cult Movies als: “the most fascinating actress ever to appear in horror films with regularity . … Her beauty is mysterious and unique: her large eyes, high cheekbones, jet-black hair, thick bottom lip, and somewhat knobby chin don’t seem synchronized, and as a result her face can be looked on as being either evil … or sweet.” De Engelse titel voor I Lunghi Capelli della Morte uit 1964 had ook niet beter gekozen kunnen worden voor Steele’s verschijning: The Long Hair of Death.
Bava’s keuze voor Steele in haar dubbelrol als de duivelse Asa en lieflijke Katja vormt een centrale as waar La Maschera om draait. Steele’s verschijning in haar lange zwarte jurk met het evenzo zwarte haar was in kleur beduidend minder indrukwekkend geweest. Nu beweegt Steele zich tussen de schaduwen en contrasten alsof ze er deel van uitmaakt en vormt een organisch geheel met Bava’s sets en decors. Steele heeft het altijd wonderlijk gevonden dat Bava zijn keuze liet vallen op een onbekende actrice, die ze toen nog was. De 23-jarige Steele had even daarvoor na een ruzie met regisseur Don Siegel de set van Flaming Star met Elvis Presley verlaten. Ze was ervan overtuigd hiermee een punt achter haar Amerikaanse carrière te hebben gezet en vloog naar Europa om te wachten tot de storm geluwd was. Het lot was met haar en ze zal altijd herinnerd worden door haar rol in La Maschera.
Toen Samuel Z. Arkoff en James H. Nicholson van American International Pictures in 1961 naar Rome vertrokken op zoek naar goedkope producties kregen ze La Maschera del Demonio te zien. De film werd in het Italiaans vertoond en veel konden ze er niet van verstaan. Wel hadden ze al snel in de gaten dat La Maschera iets bijzonders was. Steele had niet verwacht dat ze na het Flaming Star debacle op korte termijn weer emplooi zou vinden in Hollywood maar het Amerikaanse succes van La Maschera maakte dat ze weldra gecast werd in Roger Corman’s The Pit and the Pendulum in 1961. Haar optreden in La Maschera del Demonio zou ze alleen nooit meer overtreffen.
La Maschera del Demonio is in 1991 in een widescreenuitvoering op DVD verschenen in de Mario Bava Collection (Regio 1) onder de titel Black Sunday. De transfer naar DVD is voor een film als La Maschera zeer dankbaar en verscherpt de contrastrijke weergave van Bava’s meesterwerk.
Selectie filmografie Mario Bava
1. Schock (1977)
… aka Beyond the Door II (1979) (USA)
… aka Schock (Transfert-Suspence-Hypnos) (1977)
… aka Shock (1977) (International: English title)
… aka Suspense (1977)
2. Cani arrabbiati (1974)
… aka Kidnapped (2002) (USA: restored version)
… aka Rabid Dogs (1974)
… aka Semaforo rosso (1974) (Italy: alternative title)
… aka Wild Dogs (1974)
3. Orrori del castello di Norimberga, Gli (1972)
… aka Baron Blood (1972) (USA)
… aka Blood Baron, The (1972)
… aka Chamber of Tortures (1972)
… aka Thirst of Baron Blood, The (1972)
… aka Torture Chamber of Baron Blood, The (1972)
4.”Odissea, L'” (1969) (mini) TV Series (episode “Polifemo”)
… aka “Adventures of Ulysses, The” (1969) (mini) (Europe: English title: theatrical title)
… aka “Avventure di Ulisse, Le” (1969) (mini) (Italy: theatrical title)
… aka “Odyssee, Die” (1969) (mini) (West Germany)
5.Diabolik (1968)
… aka Danger: Diabolik (1968) (USA)
… aka Danger: Diabolik! (1968) (France)
6.Operazione paura (1966)
… aka Curse of the Dead (1966) (UK)
… aka Curse of the Living Dead (1972) (USA: reissue title)
… aka Don’t Walk in the Park (1966)
… aka Kill, Baby… Kill! (1968) (USA)
… aka Operation Fear (1966)
7.Tre volti della paura, I (1963)
… aka Black Christmas (1963)
… aka Black Sabbath (1964) (USA)
… aka Three Faces of Fear, The (1963)
… aka Three Faces of Terror, The (1963)
… aka Trois visages de la peur, Les (1963) (France)
8.Frusta e il corpo, La (1963) (as John M. Old)
… aka Body and the Whip, The (1963)
… aka Corps et le fouet, Le (1966) (France)
… aka Night Is the Phantom (1963)
… aka Son of Satan (1963)
… aka Way and the Body, The (1963)
… aka What (1965) (USA)
… aka Whip and the Body, The (1963)
9.Ultimo dei Vikinghi, L’ (1961) (uncredited)
… aka Dernier des Vikings, Le (1961) (France)
… aka Last of the Vikings, The (1962) (UK) (USA)
10.Maschera del demonio, La (1960)
… aka Black Sunday (1961) (USA)
… aka Demon’s Mask, The (1960)
… aka Hour When Dracula Comes, The (1960)
… aka House of Fright (1960)
… aka Mask of Satan, The (1960)
… aka Mask of the Demon (1960)
… aka Revenge of the Vampire (1968) (UK)
… aka Stunde wenn Drakula kommt, Die (1960) (West Germany)
11.Vampiri, I (1956) (uncredited) (completed film)
… aka Devil’s Commandment, The (1963) (USA)
… aka Evil’s Commandment (1956)
… aka Lust of the Vampire (1963) (USA)
… aka Vampires, The (1956)
Selectie filmografie Barbara Steele
1.Prophet, The (1999/I) …. Agent Oakley
… aka Capitol Conspiracy, The (1999) (USA: video title)
2.”Dark Shadows” (1991) TV Series …. Dr. Julia Hoffman/Countess Natalie du Prés
… aka “Dark Shadows Revival” (1991) (USA: video box title)
3.Piranha (1978) …. Dr. Mengers
4.I Never Promised You a Rose Garden (1977) …. Idat
5.Shivers (1975) …. Betts
… aka Frissons (1975) (Canada: French title)
… aka Parasite Murders, The (1975)
… aka They Came from Within (1975) (USA)
6.Curse of the Crimson Altar (1968) …. Lavinia Morley
… aka Crimson Altar, The (1968)
… aka Crimson Cult, The (1970) (USA)
… aka Curse of the Crimson Cult (1968)
… aka Reincarnation, The (1968)
… aka Spirit of the Dead (1968)
… aka Witch House (1968)
7.Sorella di Satana, La (1966) …. Veronica
… aka Lago di Satana, Il (1966) (Italy)
… aka Revenge of the Blood Beast (1966)
… aka Satan’s Sister (1966)
… aka She-Beast, The (1966)
… aka Sister of Satan (1966)
8.Lunghi capelli della morte, I (1964) …. Helen
… aka Long Hair of Death, The (1964)
9.Danza macabra, La (1964) …. Elisabeth Blackwood
… aka Castle of Blood (1964) (UK) (USA)
… aka Castle of Terror, The (1964) (USA)
… aka Coffin of Terror (1964)
… aka Danse macabre (1964) (France)
… aka Dimensions in Death (1964)
… aka Edgar Allan Poe’s Castle of Blood (1964)
… aka Long Night of Terror, The (1964)
… aka Lunga notte de terrore, La (1964)
… aka Terrore (1964)
… aka Tombs of Horror (1964)
… aka Tombs of Terror (1964)
10.Maniaci, I (1964)
… aka Beautiful Eyes (1964)
… aka Mangantes, Los (1964)
… aka Maniacs, The (1964)
11.Spettro, Lo (1963) …. Margaret
… aka Ghost, The (1963) (USA)
… aka Spectre, The (1963)
… aka Spettro de Dr. Hichcock, Lo (1963)
12.8 1/2 (1963) …. Gloria Morin
… aka Federico Fellini’s 8 1/2 (1963)
… aka Otto e mezzo (1963)
13.Orribile segreto del dottor Hichcock, L’ (1962) …. Cynthia Hichcock
… aka Frightening Secret of Dr. Hichcock, The (1962) (International: English title: literal
title)
… aka Horrible Dr. Hichcock, The (1964) (USA)
… aka Horrible Secret of Dr. Hichcock, The (1962)
… aka Raptus (1962)
… aka Secret of Dr. Hichcock, The (1962)
… aka Terrible Secret of Dr. Hichcock, The (1962)
… aka Terror of Dr. Hichcock, The (1962) (UK)
14.Pit and the Pendulum (1961) …. Elizabeth Barnard Medina
… aka Pit and the Pendulum, The (1961) (USA)
15.Maschera del demonio, La (1960) …. Katia Vajda/Princess Asa Vajda
… aka Black Sunday (1961) (USA)
… aka Demon’s Mask, The (1960)
… aka Hour When Dracula Comes, The (1960)
… aka House of Fright (1960)
… aka Mask of Satan, The (1960)
… aka Mask of the Demon (1960)
… aka Revenge of the Vampire (1968) (UK)
… aka Stunde wenn Drakula kommt, Die (1960) (West Germany)
Constant Hoogenbosch
©Movie Machine 2006
