Hij krijgt er bijna heimwee van. Als de Noorse regisseur Bent Hamer Nederland aandoet om de pers te woord te staan over zijn nieuwe film Home for Christmas vriest het en bedekt een wit sneeuwdek de straten van Amsterdam. Zo heeft Hamer de stad nog nooit gezien.
Sneeuw, vrieskou, het goudgele licht van de open haard en huiselijke warmte alom. Het zijn de beelden die zich vormen bij het nostalgische beeld van Kerst. Een Kerst die zeker niet voor iedereen is weggelegd. Het is een dag als alle anderen die voor vele, minder bedeelden in onze samenleving niet meer dan een nieuwe dag om te overleven is. Het warme kerstgeluk is er niet voor iedereen. Regisseur en schrijver Bent Hamer nam de schaduwzijde van Kerstmis en liet er zijn eigen warme licht over schijnen. Naast het ongeluk zit ook het geluk in een klein hoekje. Het zijn de besneeuwde hoekjes die Hamer op zoekt in een winters Noors plaatsje. Daar vindt hij de verhalen. Maar wat is het toch met Kerst en al die mooie verhalen.
“Haha, het lijkt inderdaad wel of we er niet omheen kunnen. Mensen zijn in die dagen voor Kerst gewoon gevoeliger voor verhalen die hun hart raken. Maar je moet ook uitkijken dat je het er allemaal niet te dik bovenop legt, zoals we in Amerikaanse films vaak zien. Het moeten herkenbare, levensechte verhalen zijn waar de toeschouwer zich mee kan identificeren. Iedereen kent immers wel iemand die het met de kerstdagen niet al te breed heeft of gewoon veel problemen heeft. Voor hen zijn die dagen dubbel zo zwaar. Voor weer anderen is het gewoon een dag als alle anderen, zoals we in de film zien bij het moslim meisje. Ze merkt eigenlijk alleen dat het kerstavond is doordat er zo weinig mensen op straat zijn en iedereen verder netjes, opgedirkt thuis aan de eettafel zit… Het scenario begon aanvankelijk niet als kerstverhaal. Ik wilde een film maken rond een reeks korte verhalen over mensen met grote en kleine problemen. Gaandeweg bewogen de verhalen zich in de richting van kerstervaringen.”
Hamer baseerde zijn scenario op het boek Bare mjuke pakker under treet (Alleen zachte cadeaus onder de boom) van Levi Henriksen. Het was de vrouw van Hamer die het las en het onder de aandacht van haar man bracht. Kon hij de verhalen herleiden naar eigen herinneringen en ervaringen?
“Nee, niet direct. Er zijn wel bepaalde zaken die ik het verleden wel eens heb gezien maar ik denk dat iedereen die de film ziet, momenten van herkenning heeft. Het zijn oprechte impressies uit het leven van alledag die door het gevoel van kerst worden uitvergroot en daardoor een gevoelige snaar raken.”
Er is niet veel echt geluk in Home for Christmas en veel van de mensen die we zien zijn eenzaam of alleen. Is Kerstmis in Noorwegen een tijd van eenzaamheid?
“Nee hoor, het is er heel gezellig maar met die kou zie je niet veel mensen op straat, haha. Kijk het is voor de film natuurlijk interessanter om mensen te laten zien in een probleemsituatie. Je hebt het conflict nodig. Als je alleen gelukkige mensen laat zien gaat dat snel vervelen. Tragiek is een podium voor een mooi verhaal. Je moet een evenwicht vinden tussen tragiek en geluk.”
Toch is eenzaamheid een thema dat we vaker zien terugkeren in Scandinavische films.
“Ik denk dat het vooral een beeld is dat is ontstaan door de strenge winters en de desolate landschappen die daardoor verschijnen. Het is zeker niet zo dat Noren en ook andere mensen in Scandinavië eenzaam zijn. Misschien dat wij in het hoge noorden de eenzaamheid meer tonen in films maar anderzijds is het misschien ook het soort films dat internationaal zijn weg vindt dat dit beeld verspreidt.”
Home for Christmas bevat een flinke reeks korte verhalen die voor het overgrote deel los van elkaar staan. De afgelopen jaren zagen we een verschillende films die het scenario opbouwden volgens de structuur die Guillermo Arriaga hanteerde voor films als Amores Perros, 21 Grams, Babel en The Burning plain. In al deze scenario’s raken de aanvankelijk losstaande verhalen elkaar ergens en blijkt er een onderlinge verwevenheid. U heeft daar niet direct voor gekozen. Er zijn slechts hele kleine en subtiele relaties.
“Klopt, ik wilde juist heel duidelijk voorkomen dat het scenario een gekunstelde constructie zou worden van geforceerde onderlinge verbanden. Het zijn nu gewoon op zich staande verhaaltjes waarbij in een paar gevallen een subtiele link bestaat. Maar dat kan ook. Het zijn allemaal mensen uit het zelfde plaatsje en het ligt dus voor de hand dat er ergens raakvlakken zijn. In het geval van de zwerver en het oudere echtpaar kom je er pas helemaal aan het einde achter. Dat vind ik zelf een heel mooi en gevoelig moment.”
U maakte eerder onder anderen Kitchen Stories en O Horten. In deze films verwerkt u absurde humor. Home for Christmas is wat dat betreft een stijlbreuk.
“Ach ik sta daar zelf niet zo bij stil. Kitchen Stories en O Horten lieten die humor toe. In ieder geval op grotere schaal dan in Home for Christmas. Als ik dat daar had gedaan dan was het een heel andere film geworden. Misschien inderdaad meer een Bent Hamer film, haha. Maar dat is altijd zo grappig. Als ik Home for Christmas in de lijn van Kitchen Stories en O Horten had gemaakt dan had iedereen gezegd: ah, weer een echte Bent Hamer film. Nu doorbreek ik dat en zeggen mensen: dit is helemaal geen Bent Hamer film. Natuurlijk is dat wel zo, ik heb de film immers echt zelf gemaakt. Het is toch een beetje het beeld en de verwachting dat mensen van je hebben als filmmaker. Dan was Factotum misschien veel meer een stijlbreuk.”
Factotum met Matt Dillon is wel de enige film die u tot op heden in Amerika draaide.
“Ja maar dat was niet eens een heel bewuste keuze. Het was zeker niet zo dat ik zo nodig een film in Amerika wilde maken. Het kwam meer door een samenloop van omstandigheden waardoor ik bij het werk van schrijver Charles Bukowski uitkwam. Ik besloot toen met Jim Stark om Factotum te verfilmen. Ik ben niet iemand voortdurend op zoek is naar nieuwe verhalen om te verfilmen. Ik ben er ook niet altijd mee bezig. Uiteraard lees ik wel veel en heb altijd wel meerdere ideeën voor mogelijke films. Maar als ik eenmaal aan een project begin dan stort ik mij er ook helemaal op en in meerdere rollen. Voor Home for Christmas schreef ik het scenario, deed productie en de regie. Dat vind ik dus heerlijk. Ik vind dat hele proces van totstandkoming geweldig.”
U heeft dus niet een duidelijke voorkeur voor bijvoorbeeld de regie?
“Nee, ieder aspect van de film heeft zijn eigen charme. Het is wel zo dat ik doorgaans het langst bezig ben met het hele productionele verhaal. Dat is veel geregel, overleggen en vooral volhouden. Maar het hoort er bij en ik doe het graag.”
Waar werkt u momenteel aan?
“Op dit moment ben ik druk bezig met de promotie van Home for Christmas, die in heel Europa zo’n beetje op het zelfde moment in première gaat. Dat kost zo’n twee maanden. Ik heb welk enige dingen op het oog maar nog niets concreets.”
Bent u zelf wel thuis met de Kerst?
“Ja hoor …”
Hele prettige feestdagen dan..
“God Jul”
Constant Hoogenbosch
©Movie Machine 2010
