Hennie Vrienten vindt het prettig in Vlissingen. Alles op een locatie met het uitzicht over de zee om de hoek van bioscoop CineCity, waar hij deze week heel wat uurtjes doorbrengt met het kijken naar films. Vrienten zit dit jaar in de jury van Film by the Sea. Een mooie gelegenheid om de voormalige Doe Maar voorman te spreken over zijn liefde voor film en werk als componist van filmmuziek.
We zitten in de ruime, maar rustige lobby van het Arion Hotel met uitzicht over de woelige baren van de zee voor de kust van Vlissingen. Vrienten is te spreken over de locatie. Hij heeft meer film festivals gedaan, maar de relaxte sfeer en de zee achter de bioscoop spreekt hem aan.
CH: Het moet natuurlijk ook leuk zijn om in de jury van een filmfestival te zitten.
HV: Inderdaad.
CH: Je zit nu in de jury van literatuurverfilmingen van Film by the Sea. Ben je een film of een boekenman?
HV: Ja, dat is goede vraag. Eigenlijk allebei, ik kijk al mijn hele leven film. Vanaf het moment dat mijn vader mij meenam naar de patronaatsfilm in Hilvarenbeek, een plaatsje onder Tilburg, met zo’n ratelende projector …
CH: Dat geluid dat veel mensen van nu dus niet meer kennen…
HV: Ja, dat dus … ik weet nog steeds de eerste film die ik zag… want die kwam echt poefffff binnen, terwijl het een hele slechte film was. Het was een Duitse circusfilm. Dat was de eerste die ik zag en het liedje van de film heb ik altijd meegedragen.
CH: Die vroege ervaringen zijn heel belangrijk…
HV: Ja, heel belangrijk
CH: Als je naar genres zou kijken, want je ziet hier natuurlijk heel veel verschillende genres, heb jij een bepaalde genrevoorkeur?
HV: Kijk, ik ben door mijn leeftijd natuurlijk van een tijdperk, toen ik zeg maar een bewuste filmkijker werd, waarin het vooral de Italiaanse en de Franse films waren, vanaf de Fietsendieven tot verschillende Franse films die ik heb meegekregen. Maar dat gezegd hebbende geniet ik ook van goed gemaakte Amerikaanse films, nog steeds, en heb ik een guilty pleasure en dat is de science fiction film.
CH: En dan vooral goede science fiction films. Maar wat goed is daarover kun je discussiëren.
HV: Ja, maar ik weet wat je bedoelt.
CH: Solaris van Tarkovsky draait hier nu op het festival. Ga je die nog zien?
HV: Zou wel willen, maar dan zit ik dus net in een film die ik moet jureren.
CH: Stalker komt ook nog voorbij…
HV: Ja, die heb ik al gezien. Solaris heb ik denk ik ook gezien. Is die nieuw of is die al ouder.
CH: Solaris is uit 1972…
HV: Ja, dan heb ik die ook gezien…. Naar het verhaal van Stanislaw Lem he?
CH: Yep, die… heftig en zeer indringend, psychologisch scifi drama.
CH: Toen ik zag dat jij in de jury plaats zou gaan nemen dacht ik meteen aha, hij zal ongetwijfeld van film houden en dat heb je nu dus al bevestigd, maar je hebt in de loop der jaren ook heel veel filmmuziek gecomponeerd en dat is weer een andere tak van sport.
HV: Ja, dertig jaar aan een stuk….
CH: Zelfs al voordat je bij Doe Maar kwam maakte je al liedjes voor Sesamstraat.
HV: Nou het zat iets anders. Voordat ik bij Doe Maar kwam zat ik in verschillende bandjes en schreef veel voor uitgeverijen, voor zowat alle artiesten in Nederland, van de Twee Pinten tot de Cats. Toen kwam het bandje Doe Maar. Dat heeft maar vijf jaar geduurd. We hielden op een vrijdag op en, terwijl ik op dat moment echt dacht van wat ga ik nu in godsnaam doen, werd ik op maandag gebeld door Vivian Pieters. Zij was bezig met De Prooi.
CH: Dat was 1985.
HV: Ja, dat was mijn eerste compositie voor een film en ik kreeg meteen wat toen het equivalent was van het Gouden Kalf, de Zilveren Lessenaar. Toen is het nooit meer gestopt en ik heb in dertig jaar ontzettend veel films en documentaires gedaan. Veel buitenlandse films, ook veel jeugdfilms. Maar ik houd ook van cesuren in mijn leven en ben drie jaar geleden ook weer radicaal gestopt met filmscores. Ik heb er gewoon geen zin meer in.
CH: Je zegt dat je er geen zin meer in had, maar ik kan mij voorstellen dat wanneer je zoiets doet over een meer dan respectabele periode dat je dat toch met veel passie hebt gedaan …
HV: Absoluut, absoluut… ik ben geobsedeerd door de combinatie van beeld en geluid. Wat dat met elkaar kan doen, geweldig. Ik ben ook wel een denker en denk heel goed na over iedere score die ik maak. Ik houd ervan omdat in te kaderen, om uit alles wat er in de film zit, om uit alles wat er is, een kader samen te stellen. Maar het vak is heel erg veranderd, maar dat hoe ik je niet te vertellen. Het werd allengs, toen ik voor het zoveelste feestje of bruiloft op Ibiza was gevraagd en die scenario’s ging lezen, duidelijk dat ik dat niet meer wilde doen. Ik ben echt op zoek naar waarachtigheid, die formulefilms vind ik gewoon niet zo interessant en de budgets werden steeds kleiner. Het werd gaandeweg meer en meer een beetje Amerika spelen. En niet vanuit de gedacht dat wij alleen maar continentale kunst zouden moeten maken hoor.
CH: In Amerika wordt een filmmuziek componist vaak pas in het laatste stadium van de productie ingeschakeld.
HV: Ja, maar wat er wel voor te zeggen is, is dat het daar heel goed en professioneel gebeurt. Als je de scores van Hans Zimmer hoort of om maar eens een hele grote te noemen John Williams ofzo, dan gaat dat wel heel erg goed. Ik hou daar ook wel van. Het is niet zo dat ik alleen een purist ben en alleen van het kleine ingetogen werk hou. Ik geloof er wel in dat je niet Amerika moet gaan nadoen, maar vooral als je een continentale film maakt om dan je kader uit de geschiedenis, de streek en waar je bent te halen. Dat deed ik bijvoorbeeld in de in Portugal spelende film Het Stenen Vlot (La balsa de piedra (2002)) van George Sluizer. Dat kun je puristisch noemen, maar dat is het niet.
CH: De artistieke uitdagingen voor filmmuziek liggen ook meer buiten Amerika omdat de productionele druk daar veel groter is en dat verstikkend kan werken op de artistieke vrijheid van de componist. Bij het maken van filmmuziek laat jij je dan leiden door het verhaal of door het beeld?
HV: Dat is een goede… Ik laat mij zeer inspireren door het verhaal en de motieven die de regisseur meegeeft. Ik vind het heel fijn als de regisseur mij goed kan uitleggen wat de karakters doen.
CH: Vindt je het prettig om van tevoren het scenario in handen te hebben?
HV: Ja, absoluut… hoe meer ik weet, hoe beter. Maar dan is het dubbele antwoord daarop dat ik als naar de film kijk, dat ik dan toch ook wel heel erg door het beeld wordt geïnspireerd. Om een voorbeeld te geven. Als je nou hier op het strand in Vlissingen twee mensen ziet lopen en verzin er een verhaal bij… dat strand, dat uitzicht en die openheid is een ander geluid dan een gefrustreerde broer die aardappels zit te eten in een klein kamertje. Daar zet je niet de zelfde muziek onder. De ruimte bepaalt heel erg hoe ik mijn muziek aanpak. En wat ik ook heb, en dat is wel een beetje een afwijking van mij, als er bijvoorbeeld een scene is voor de scene waar ik muziek voor ga maken, en er gaat een deur open en je hoort ‘ieieieieieieeiie’ dan is dat bijna altijd het begin van mijn compositie. Ik laat mij heel erg leiden door wat er al is. Een bepaald soort wind, een bepaald soort ruis, een bepaald soort zangerigheid in iemands dialoog, dat zijn allemaal dingen die mij heel erg sturen.
CH: Nu zit je in de jury. Als jij naar de films kijkt, heb je dan ook een extra oor voor de filmmuziek. Is het een onderdeel waar je op zou jureren?
HV: Ik zeg wel eens, en vroeger was het erger dan nu, ik kijk heel graag naar film en soms merk ik de muziek niet eens op als ik zo in het verhaal zit. Maar ik zeg altijd, en dan chargeer ik een beetje, ik kijk met mijn oren. Want geluid doet zoveel meer met je… meer dan je denkt en niet alleen de muziek … Het hele sound design, de soundscape dat doet zoveel met je en heeft zoveel invloed. Ik vind wel dat filmmuziek veel macht heeft omdat je emoties heel erg kunt sturen. En als je dat verkeerd doet, dan duw je mensen ergens naartoe waar je ze niet wilt hebben.
CH: Nu spreek je bijna de woorden van Alex van Warmerdam. Die vind dat dus verschrikkelijk. Als de muziek voor de toeschouwer bepaalt welke emotie er moet worden gevoeld. Dat is wel een balans die je als componist ten opzichte van de beelden moet vinden.
HV: Ja, en toch willen veel regisseurs dat juist… hier moet je pompen want hier moet iedereen dit voelen. En dan denk ik ook dit is niet mijn film. Ik wil, net als iedereen in de zaal, vooral een toeschouwer zijn en dan reflecteer ik daar als componist op, maar ik ga niet sturen. Ik vind het ook vreselijk dat in hedendaagse Nederlandse film en Tv-series de muziek van begin af aan pregnant aanwezig is en een spanning opwekt die nooit wordt waargemaakt. Dat is dus teveel emotie sturen. Het mooie van films is wel dat het iedere keer toch weer anders is. Het licht gaat uit en je wordt meegenomen in het verhaal… of niet. Een van de redenen waarom ik gestopt ben is dat ik te vaak te maken kreeg met een regisseur die andere opvattingen had bij het beeld dan ik. Kijk, ik ben een van de bouwstenen in het maken van de film en je kunt erover discussiëren hoe belangrijk, maar ik vond het niet meer fijn als er werd gezegd het moet een beetje Shostakovich zijn. Dan denk ik vraag die dan. Goed, dat wordt moeilijk want die is al lang overleden. Maar ik vond dat heel erg. En dan de plekken waar mijn muziek werd neergezet in de film waar ik het dan niet mee eens was. Ik voel dat heel sterk. Hier zou je muziek moeten doen en ik denk dat een componist dat beter aanvoelt dan een regisseur. George (Sluizer) zei ook altijd: de muziek, dat is jouw ding. Dat geeft jou als componist heel veel verantwoordelijkheid, die neem je dan ook en dan is het prettig werken.
CH: In een eerder interview liet je weten dat je filmmuziek steeds met museum muziek vindt. Op een of andere manier beklijfd het niet. Toch zie je de afgelopen jaren van die groots opgezette concerten rond filmmuziek als De Nacht van de Filmmuziek.
HV: Ja, maar het geldt eigenlijk voor alle muziek, ook popmuziek…. Muziek is aan het verdwijnen van dragers. Publiek in de zaal is de handel geworden en dat zie je ook bij filmmuziek. Er was een tijd dat van iedere film die ik deed ook een album werd gemaakt dat werd uitgebracht… maar dat bestaat bijna niet meer. Misschien zijn er nog tien grote componisten die dat voor elkaar krijgen.
CH: Morricone, Williams, Zimmer, dat soort grote namen… maar zou het niet eens leuk zijn om een Nacht van de Nederlandse Filmmuziek te doen. Ben jij dan de aangewezen persoon omdat te organiseren?
HV: haha, nee ik ga niet meedoen.
CH: Er is toch heel veel mooie Nederlandse filmmuziek.
HV: Ja zeker, dat is ook zo en je noemde er net al een. Ik ben een heel groot fan van Alex van Warmerdam (de muziek komt van Vincent van Warmerdam), en er zijn er nog wel een paar. Louis Andriessen heeft mooie dingen gedaan, Tristan Keuris heeft mooie filmmuziek gemaakt… het zijn er zoveel. Maar ja, dat hoort een beetje bij mijn leven. Ik sluit hoofdstukken af. Maar, kijk ik zal heel eerlijk zijn, als morgen Scorsese belt dat hij een film aan het maken is en mij wil hebben voor de score, dan ga ik niet nee zeggen.
CH: Dan noem je ook wel een naam op.
HV: Ik wil ook niet een soort kwaliteitsnorm aanleggen, dat de Nederlandse film alleen maar bagger is ofzo, want dat is niet zo, maar ik ga er niet meer voor zitten. Na dertig jaar in mijn eentje te zitten in afgesloten ruimtes, wil ik weer buiten spelen.
CH: En dat doe je dan ook letterlijk.
HV: Ja, ik speel weer overal. Volgend jaar doe ik tachtig concerten.
CH: Dan heb je ook niet meer zoveel ruimte om complete composities voor films te realiseren. Nu zit je in de jury. Hoeveel films heb je al gezien?
HV: Ik heb er een buiten competitie gezien. De enige waar ik dan ook iets over mag zeggen. La Belle Epoque … Een lichte film, maar wel heel leuk. En dan vier films uit de competitie. En dan komen er nog vier.
CH: Dat is goed te doen.
HV: Zeker, het is heel ruim opgezet en dat is goed. Want hoe meer tijd je hebt om na te denken over de film, hoe beter je oordeel.
